UNESCO’ya göre Türkiye’de 18 dil tehlike altında
UNESCO’nun Tehlike Altındaki Somut Diller Atlası’na göre Türkiye’de 18 dil tehlike altında. Atlasta; Ubıhça, Mlahso ve Kapadokya Yunancasının kaybolduğu, Lazca, Zazaca, Hemşince, Abhazca ve özellikle Hertevin dilinin ise son derece tehlike altında olduğu belirtiliyor.
UNESCO’nun tahminlerine göre bugün dünya çapında 6 bin dil konuşuluyor. Bunların 2 bin 500’ünün varlığı tehdit altında. Yaklaşık her iki haftada bir kere, 1 dilin öldüğü tahmin ediliyor. Bu durum, dünya çapında hayvanların soyunun tükenmesi gibi oldukça ürkütücü. Diller, kültürlerin vazgeçilmez bir parçası ve korunması gerekir. Her dil kendi içinde benzersiz dünya görüşleri ve kavramları ifade etme yeteneği içerir. Mantıken, bir dil öldüğü zaman onunla ilgili pek çok kavram da yok olup gider.
UNESCO’ya göre 1950 yılından bu yana dünya çapında 200’den fazla dil ölmüş bulunuyor. Uzmanların ölen dünya dillerine getirdiği açıklamalara göre, faktörlerden biri kuşkusuz küreselleşme. İnsanlar yaygın dilleri konuştukları takdirde hayatta daha iyi şansları olacağını düşünüyorlar. Süreci tetikleyen bir diğer faktör de giderek daha fazla taşralının büyük şehirlere taşınması.
Tehlikede olan somut diller projesi kapsamında çıkarılan Tehlike Altındaki Somut Diller Atlası’na göre Türkiye’de 18 dilin tehlike altında olduğu belirtilmişti. Atlasa göre Ubıhça, Mlahso ve Kapadokya Yunancası kaybolmuş, Lazca, Zazaca, Hemşince, Abhazca ve özellikle Hertevin dilinin ise son derece tehlike altında olduğu açıklanmıştı.
Hertevin dilini Ekindüzü köyünde sadece 4 kişi konuşabiliyor
Çeşitli kaynaklara göre, 1960’lı yıllara kadar Siirt civarında yaşayan bin kadar kişi tarafından konuşulan Hertevin dilinin ilk kez 1970 yılında Alman Dilbilimci Otto Jastrow tarafından keşfedildiği, Jastrow’un, 1986 tekrar bölgeye gidip akademik araştırma yaptığı belirtiliyor. Hertevin dilini Pervari’nin Ekindüzü köyünde sadece 4 kişi konuşabiliyor. Daha önce Keldani Katolik Kilisesi’ne bağlı Süryaniler tarafından kullanılan Kuzeydoğu Aramice veya Süryanice ailesine üye Hertevin dilinin, Süryanilerin Avrupa ya göç etmeleri nedeniyle yok olmaya yüz tuttu.
UNESCO’ya göre Türkiye’de tehlike altında olan diller; Kapadokya Yunancası, Gagavuzca, Zazaca, Hertevince, Hemşince, Ladino, Lazca, Abhazca, Abazaca, Adığece, Kabardey Şivesi, Mlahso batı Süryanice, Pontus Yunancası, Romanca, Süryanice, Turoyo, Ubıhça, Ermenice.
“Yok Olmak Üzere Olan Somut Diller” temalı konser 14 Ocak Pazar
Tam da bu konuyla bağlantılı bir konser haberi vermek istiyoruz şimdi. UNESCO tarafından yürütülen bu projeye “Yok Olmak Üzere Olan Somut Diller” temalı konserle katılan İstanbul Kadıköy’deki Gauss Bilimadası Okulları da “Sesiniz sesimize eşlik edip bütün halkları kucaklayacak sonunda, Bir umut hep var diyeceğiz” diyor. 14 Ocak Pazar Moda Fransız Klisesi’nde, saat 18.00’da, kaybolmaya yüz tutmus 5 farklı etnik dilde şarkılar söyleyecek 8 yaş çocuk korosu, içinde teatral sunum ve dans da barındıran bir konser verecek. Konser ücretsiz.
Tehlikedeki Türk Dilleri dergisinin yaptığı araştırmaya göre risk altındaki dillerin bazıları:
Ahıska Türkçesi, Başkurtça, Çuvaşça, Hakasça, Kırım Tatarcası, Nogayca, Tuvaca, Yakutça.
Kritik eşikteki diller: Afşar Dili, Çalkanca, Dolganca, Gagauzca, Halaçça, Kumandı Türkçesi, Pamir Kırgızcası, Sibirya Tatarcası, Şorca, Telengitçe, Teleütçe, Tofaca, Tuba Dili
Ölüm derecesindekiler: Çulım Türkçesi, Dayı Dili, Duha Dili, Horasan Türkçesi, Fu-yü Kırgızcası, Kırımçakça, Karayca, Lopnor Türkçesi, Salarca, Sarı Uygurca, Sungur Türkçesi, Truhmence, Urumca.
Ölü diller: Kumanca ve Soyatça.
Unesco 2017 Dünya mirası listesi adayları
Afrodisias veya Afrodisyas, Tanrıça Afrodit’e adanmış birçok eski çağ kentinin ortak adı. Afrodisyas adlı kentlerin en ünlüsü, Anadolu’nun güneybatısında, eski Karia bölgesinde, günümüzde Aydın’ın Karacasu ilçesine bağlı Geyre mahallesinin bulunduğu yerdeydi.
Alsas bölgesi metropolü – Strasburg
Asmara, Eritrea’nın başkenti. Asmara, Eritrea’nın başkenti 12. yüzyılda kurulan Asmara 19. yüzyılın sonlarında İtalyan sömürge yönetimine girdi. 1930’larda inşa edilen yeni binalarla şehrin görünüşü çok değişti. İtalyanlar Asmaraya Küçük Roma ismini verdiler. Eritre’nin Etyopya’dan ayrıldığı bağımsızlık savaşı sırasında oldukça zarar gören Asmara 1993’te başkent oldu.
Azerbaycan Şeki
(Azerice:Ş?ki),Azerbaycan’ın kuzeyinde, başkent Bakü’nün 370 km kuzeybatısında Büyük Kafkas Sıradağları eteğinde yer alan ve Şeki Rayonu’nun merkezi olan kenttir. 1968 yılına kadar Nuxa adlandırılmıştır. Azerbaycan’ın en eski şehirlerinden ve önemli turistik bölgelerinden birisidir. Kiş Çayı’nın kıyısında yerleşen eski şehri 1772’de sel suları yıktıktan sonra şehrin ahalisi şimdiki yeri kendilerine yurt etmişler.
Baykal Gölü
25-30 milyon yıl tahmin edilen yaşıyla jeolojik olarak en eski göllerden biri olarak kabul edilmektedir.Tarihte kullanılan adları, Lamu (deniz), Beihai (kuzey denizi), Tengis (deniz), Baigal (baygal – muren – baykal nehri), Baikal (Rus yayılmasından sonra).Dünyada sadece Ladoga Gölü ve Baykal’da tatlı su fokları yaşamaktadır. Dünyadaki içme suyunun yaklaşık %20’si buradadır. Rusya, gölün araştırılması için göle özel denizaltı yapmıştır. Derinliği 1,5 km’dir. Gölde sadece buraya özel endemik balıktürleri yaşamaktadır. Göl, kendine özgü bir ekosistem oluşturmuştur.
Bhitarkanika tabiat parkı
Çin- Bukadaban feng
Çin’in güneyindeki Fujian Eyaleti,Xiamen Şehri kıyısındaki trafiğe kapalı bir adadır. Kulangsu Adası, bölgede yaklaşık 2 km²’dir (0.77 sq mi) ve Xiamen şehir merkezine 5 dakikalık bir feribot yolculuğu ile ulaşılmaktadır. Adada yalnızca 20.000 kişi yaşamakla birlikte, Kulangsu, önemli bir yerli turistik yerdir ve yılda 10 milyondan fazla ziyaretçi çekmektedir ve Pekin’deki Ulusal Müze’ninardından Çin’in en çok ziyaret edilen turistik mekanı olmuştur.
Grönland’ın Kujataa bölgesi
Ahmedabad; Amdavad Gujarati telaffuz:[?md??????d?] olarak da bilinir),Hindistan’daki bir eyalet olan Gujarat’ın en büyük şehri ve eski başkentidir. Bu, Ahmedabad ilçesinin idari merkezi ve Gujarat Yüksek Mahkemesi’nin koltuğudur. 6,3 milyondan fazla nüfusu ve 7,8 milyon nüfusu ile Hindistan’ın altıncı büyük şehri ve yedinci en büyük metropol alanıdır .Ahmedabad, ikiz kenti olan devlet başkenti Gandhinagar’dan 30 km (19 mil) uzaktaki Sabarmati Nehrikıyısında yer almaktadır.
İngiltere Göller Bölgesi
İngiltere’nin Cumbria ilinde doğal güzellikleriyle ünlü bölge ve ulusal’ park. 2.243 km2’lik bir alanı kaplar. İngiltere’nin Windermere (uzunluğu 17 km) gibi önemli golleriyle Scafell Doruğu (978 m) gibi en yüksek dağları bu parktadır.
Naumburg Katedrali:
Almanya’da bulunan Naumburg Katedrali Naumburg-Zeitz Bishopric’in eski katedralidir . Birçoğu 13. yüzyıla dayanan kilise binası, Alman geç Romanesk mimarisinin ünlü simgelerinden biridir. On iki katedralin kurucularının (Stifterfiguren) ünlü bağış portresi heykelleri ile Batı Korosu ve Naumburg Ustası’nın eseri olan Lettner , en önemli erken Gotik eserlerden biridir. Kilise, 1028 yılında Zeitz’den eski bir kilisenin yanında Episcopal See’nin yerini alarak inşa edildi.
Okinoshima adası
Palmanova şehri
Palmanova(Friulian:Palme), kuzey doğu İtalya’da bir kasaba ve komunitedir. Kasaba, 1593’te Venediklilerinkurduğu Geç Rönesans yıldızının mükemmel bir örneğidir.
Patagonya Los Alerces tabiat parkı
Raiatea adası
Raiatea,Tahiti’den sonra Fransız Polinezyası’ndaki toplumsal adalardan ikinci büyük adadır. Ada, eski Polonez’de doğu adalarının merkezi olarak kabul edilir.
Tehuacan- cuicatlan vadisi – Meksika
Ürdün Es Salt
Kentin ilk yerleşim yeri bilinmiyor, ancak Makedonya ordusu tarafından Büyük İskender döneminde inşa edildiği düşünülüyor. Kasaba Bizans döneminde Saltus olarak bilinir ve bir piskoposluk merkezi olmuştur. Şehrin,Ürdün Nehri Doğu Şeria’daki ana yerleşim yeri olduğu düşünülüyordu. Batı’nın merkezi Ürdün’de bulunan eski bir tarım kasabası ve idari merkezidir.
Valongo kais – Rio de Janeiro